سلسله مباحث مبانی اندیشه اسلامی (7)

خداشناسی

بعد از بحث هایی مختصر در مورد مبانی معارف دینی مان حال وقت آن رسیده است که به مسئله خداشناسی بپردازیم و امکان اثبات وجود خداوند را با عقل بررسی کنیم . از این راه است که می توانیم ادعا کنیم دینی داریم که کاملا مبتنی بر عقل و منطق است و به همین دلیل جهان شمول است و قابل استفاده برای تمامی عصرها.

اثبات وجود خداوند

اثبات وجود خداوند راه های مختلفی دارد که ما در اینجا تنها به یکی از راه های ساده آن بسنده می کنیم:

همه ما با اصل علیت آشنا هستیم. این اصل می گوید که هر معلولی، علتی دارد، ویژه همان معلول و به واسطه وجود علت است که معلول ها پدید می آیند. حال یک چیز را در نظر بگیرید(هر چه باشد)، علت های بوجود آمدن آن را در نظر بگیرید. می بینید که علت آن معلول در نظر گرفته شده نیز ، خود معلول علت دیگری است و آن علت نیز، معلول علت دیگری و این سلسله علی معلولی ممکن است بسیار ادامه دار و طولانی هم شود ولی:

ولی این سلسله در یک جا متوقف می شود و به عبارت دیگر هر سلسله علی معلولی لزوما واجد علت نخستین است که خود معلول چیز دیگری نیست. این علت نخستین را ما واجب بالذات می دانیم ( یعنی چیزی که در ذات خود واجب است و حتما می بایست وجود داشته باشد و امکان نبود آن محال است). این واجب بالذات که سرسلسله تمام معلول ها است را ما وجودی می نامیم به نام خداوند تبارک و تعالی.( وجود خداوند اثبات شد، به همین سادگی!!!!)

تا اینجا ما نیمی از راه را آمده ایم و بحث ما وقتی کامل می شود که نیم دیگر آن را نیز بپیماییم و آن اثبات صفات خداوند است.

حال باید بررسی کنیم که آیا دلایل فلسفی اثبات خداوند می توانند صفاتش را نیز اثبات کنند؟

برای پاسخ به این سوال باید گفت که هر برهان فلسفی بر اثبات خداوند، خداوند را تنها با همان وصفی که مقتضای آن برهان است اثبات می کند و به عبارت دیگر اوصاف خداوند تنها در محدوده همان برهان به اثبات رسیده است. اما اینجا یک مشکل پیش می آید. اوصاف خداوند فراوان اند و اگر بخواهیم برای یک یک آن صفات، اثبات بیاوریم کار بسیار دشواری در پیش خواهیم داشت. پس چاره چیست؟

در اینجا این راه پیشنهاد می شود که ابتدا اوصاف اصلی خداوند را اثبات کنیم و این اوصاف کلیدی باشد بر فهم سایر اوصاف خداوند. با اثبات آن صفات، اثبات سایر اوصاف خداوند نیز به آسانی ممکن خواهد شد. از طرف دیگر نیز به شبهات اصلی درباره اوصاف خداوند پاسخ می دهدند و این پاسخ ها کلید حل سایر شبهات خواهد بود.

حال روش کار ما این خواهد بود که ابتدا صفت « کمال مطلق» را برای خداوند اثبات می کنیم و با کمک آن یکتایی خداوند و برخی اوصاف اصلی او را اثبات می کنیم و بر اساس این اوصاف ، توحید ذاتی، صفاتی و افعالی خداوند را نتیجه می گیریم و شبهات وارده را بررسی می کنیم، انشاالله.

بنابراین در این روشی که انتخاب کرده ایم ابتدا باید ثابت کنیم که خداوند کامل مطلق است. این اثبات راه نسبتا پیچیده ای دارد که با در نظر گرفتن حوصله خواننده از آن صرف نظر می کنیم ولی در پیوست همین مطلب فایل pdf  اثبات کامل مطلق بودن خداوند را قرار می دهیم تا علاقه مندان برای توضیحات تکمیلی به آن مراجعه کنند. شما در اینجا این مطلب را بدون اثبات از ما قبول کنید. ( البته اگر قبول هم نمی کنید فایل را دانلود کنید و با دقت مطالعه کنید تا آن وقت قبول کنید!!!)

حال با اثبات کامل مطلق بودن خداوند می توان یکتایی او را اثبات کرد. منظور از یکتایی نیز آن است که تنها و تنها خداوند موجود مستقل است و هیچ موجود مستقل دیگری وجود ندارد و به عبارت دیگر مفهوم «موجود مستقل» تنها یک مصداق دارد.

اثبات این مورد به سادگی انجام می شود. قبل از این ما پذیرفتیم که خداوند کامل مطلق است. حال آیا این کامل مطلق می تواند 2 تا باشد؟

با کمی تامل همه به آن اعتراف می کنیم که موجود کامل مطلق به هیچ عنوان نمی تواند 2 تا باشد چون اگر دوتا باشد دیگر کامل نیستند!!!

به زبان ساده تر اگر 2 موجود کامل داشته باشیم به این معناست که یکی واجد کمالاتی است که دیگری ندارد و بالعکس. و این یعنی هردوی آنها فاقد یک سری کمالات هستند، پس هیچکدام کامل نیستند و هردو ناقص اند. اگر هم که گفته شود که هر دو واجد کمالات بینهایت هستند و عین همدیگر هستند، آنگاه آنها دیگر 2 تا نیستند، بلکه یکی هستند.  a و b باید تفاوتی داشته باشند که یکی را a  کند و دیگری را b و اگر هر دو a  باشند، آنگاه دیگر2 تا نیستند و هردو یکی هستند.( باز هم به همین سادگی!!!)

 

بنابراین در این مطلب فهمیدیم که اولا خدایی وجود دارد، ثانیا به طور مطلق کامل است و هیچ نقصی در او راه ندارد، ثالثا فقط یکی است و نه بیشتر.

از بحث خداشناسی و بخش صفات خداوند، توضیح دو مطلب یعنی صفات سلبی و ثبوتی خداوند باقی می ماند که آن را به هفته آینده واگذار می کنیم و از خداوند تقاضای توفیق داریم، انشاالله.

 

دریافت فایل
حجم: 1016 کیلوبایت